LEENHOUTS Genealogy story
Het begin
Zeeuws Vlaanderen
Emigratie
Bestemming van de Leenhouts emigranten
Het begin

De naam Leenhouts kan positief worden terug gevolgd tot ongeveer 1588, het jaar dat Jan Lenout en zijn broer Pieter Lenout (iets eerder of later) werden geboren in de omgeving van Leuven, Belgie. In die tijd bestond Belgie zoals we dat nu kennen nog niet maar was dit gebied deel van de 'Zuidelijke Nederlanden'. We zitten midden in de '80-jarige oorlog' tegen de Spanjaarden. Deze waren katholiek maar in de Verenigde Netherlanden, maar ook in delen van Frankrijk, waren veel mensen gereformeerd. De Spanjaarden konden dat niet waarderen en probeerden die 'Hollanders' terug op het 'juiste' spoor te zetten. Dat was tenminste een van de belangrijkste argumenten voor deze oorlog.

De eerste Leenhouts'en die we nu kennen waren gereformeerd dus er waren misschien goede redenen om te vluchten. Met name naar Zeeuws Vlaanderen waar 'Prins Maurits' bezig was om een verdedigingslinie te bouwen en waar hij vocht tegen de legers van Phillips II, de Spaanse koning. Prins Maurits, ook gereformeerd, was een lid van de latere 'Orange-Nassau-Dillenburg' familie, de Nederlandse Koninklijke familie. Daarom voelden zij zich waarschijnlijk veilig hier in dit gebied.

Onderzoek in Leuven en omgeving heeft niets opgeleverd. Daarom komt de vraag op: hebben zij misschien hun familienaam veranderd (vanwege de veiligheid) en hoe lang hebben zij zich in de omgeving van Leuven opgehouden. Met andere woorden, komt de familie oorspronkelijk uit dit gebied of uit een ander deel van de Zuidelijke Nederlanden, of waren het vluchtelingen van een van de acht 'Huguenoten oorlogen' in Frankrijk? Ook speelt een rol dat in die tijd nauwelijks iets werd opgeschreven. Normaal gesproken werden alleen dopen, huwelijken en begrafenissen door de kerken genoteerd. Alleen in grotere steden werd wat meer genoteerd. Als dus de familie erg kort in die omgeving heeft gewoond en er niets van dien aard is gebeurd is er dus ook niets vastgelegd.

Er zijn natuurlijk veel meer vragen over die eerste periode. Waarom is er geen andere tak Leenhouts of Lenout, zoals ze ook genoemd worden? Analyserend veronderstel ik dat Jan en Pieter ouders hadden genaamd  xx Lenout (vader) en een onbekende moeder. Kwamen die ook naar die streek? Kwamen beide broers alleen of met vrouw en kinderen? Wanneer kwamen ze precies, in welk jaar?

Er zijn aanwijzingen dat Jan Lenout in eerste instantie naar Cadzand kwam. De geboorteplaats van zijn eerste 2 of 3 kinderen is onbekend maar kan Cadzand zijn. Willem Lenout (1630-1680) is de eerste van de kinderen die positief zeker in Cadzand is geboren. Het volgende kind, Cathalijntje (1632-), is geboren in IJzendijke. Hij verhuisde dus met zijn familie van Cadzand naar IJzendijke, ergens tussen 1630 en 1632. Een ander verhaal leert ons dat Jan diende in het leger in Retranchement (Cadzandria), later ook in IJzendijke.

Intressant is dat Pieter Lenous, soldaat, een dochter Marijtje (1632- ) krijgt, ook in Cadzand. De moeder wordt niet genoemd in de bronnen. Dienden Pieter en Jan beide in het leger? Van Pieter en zijn dochter is verder niets meer bekend. Sterft deze tak hier uit? Er blijven veel vragen over maar:

Een ding is zeker: alle mensen in de wereld, zowel in Nederland als in Amerika, met de naam 'Leenhouts', zijn afstammelingen van Jan Lenout uit Leuven.

Zeeuws Vlaanderen
 
 
map 1570
    kaart van west Zeeuws Vlaanderen 1570 
    klik op de kaart om deze te vergroten
map 1640
kaart van west Zeeuws Vlaanderen 1640
klik op de kaart om deze te vergroten
Vanaf het begin dat de  Leenhouts'en in Zeeland neerstreken (begin 1600) heeft de familie zo'n honderdvijftig jaar gewoond in een betrekkelijk klein deel van west Zeeuws Vlaanderen. Voor ongeveer 1590 was het hele gebied bezet door Parma, een Spaanse graaf in het leger van Phillips II van Spanje. In de periode 1590-1620 heeft Prins Maurits hier gevochten met afwisselend succes. In 1591 werd Hulst bezet door zijn leger, in 1604 IJzendijke, een fortificatie die door de Spanjaarden in 1587 was gebouwd. Na de bezetting van het hele gebied werd het hier relatief rustig.

Dat resulteerde in de groei van dorpen en men begon met de bouw van kerken en boerderijen. Het is een gebied in de monding van de Schelde met vele eilandjes en kreken. Door dijken te bouwen werd het land beschermd voor overstromingen. Kanalen en sluizen waren nodig voor waterafvoer en scheepvaart. De vorm van het land veranderde langzaam maar zeker (vergelijk de kaarten van 1570 en 1640). Ook de Leenhouts'en die hier woonden werden bij dit werk betrokken.  In de rekeningen van de 'Generale Prins Willempolder' van 1651/54 lezen we dat Jan Leenhouts de Jonge (1620-1675) de besteding van een dijk opmaakt. Later doet hij dat ook voor de aanleg van een vaart. Ook legt hij een bermsloot aan. Willem Lenout (1630-1680) maakt in die periode een watergang en Jacob maakte de binnen sluisvliet op bij de sluis aan Sasput. Jan Lenout sr (1588-1669), de 'Brabander' genoemd (Leuven, waar hij vandaan komt, is in de provincie Brabant), wordt betaald voor het onderhouden van enige 'bressen' (gaten) met aarde aan de 'Keedijk'. We kunnen dus wel stellen dat na de strijd tegen de Spanjaarden een nieuwe periode aanbrak met de strijd tegen het water. Het water was niet alleen een vijand maar ook een vriend en in gebruik om op te varen. Claes Lenout (1623-1674) was  schipper evenals zijn zoon Crijn (1652-1694).
In een boekje over kleine veerbootjes, zeven honderd jaar transport over water, (jhr. mr. G.F. Sandberg, Arnhem, 1978) kunnen we lezen dat op 22 October 1678 een zekere Jan Maartens vergunning kreeg om een veerdienst van Turkeije naar 'den Oudenman' te onderhouden. Echter Pieter Leenhouts (1652-1704) had iets eerder de schriftelijke toestemming gekregen van Zijne Excellentie Mr van de Lek, gouverneur van Sluis, om dit te doen. Pas op 17 juni 1683, enige jaren later, na de dood van de gouverneur, werd besloten om deze baan gezamelijk uit te voeren.

Het bouwen van dijken leverde nieuw land op met nieuwe mogelijkheden om te gaan boeren. Vlak bij IJzendijke zien we de eerste Leenhouts komen als boer. Dit heeft zich meer dan driehonderd jaar voortgezet. Niet alleen in IJzendijke maar ook in plaatsen als Biervliet, Cadzand, Schoondijke, Groede en nog wat kleinere plaatsen in deze omgeving. Het waren kleine gemeenschappen met een grote sociale controle waar de kerk een belangrijke rol speelde. Het waren ook problemen met de godsdienst die een van de redenen vormden om weg te trekken. De Verenigde Staten was en belangrijke bestemming in de periode van 1848-1912 (zie verderop). Ook een groot aantal Leenhouts'en gingen naar de States maar de achterblijvers bleven bij hun boerderij en hun vee. Het was pas na de tweede wereldoorlog dat, zoals dat overal gebeurde, de Leenhouts'en over het hele land uitzwermden.
 


Jozias Abraham Leenhouts (1887 - 1981)

Elisabeth Leenhouts (1891 - )
Foto's genomen begin 1900 in de plaatselijke klederdracht van Zeeuws Vlaanderen, Zeeland.

 

Emigratie

Tot 1840 was de emigratie van Europa naar de Verenigde Staten beperkt. Na dat jaar begon de zogenaamde 'tweede emigratie golf'. Deze tijd, tot de eerste wereld oorlog, wordt gezien als de grootste volksverhuizing in de geschiedenis. De meeste Europeanen arriveerden in New York op Ellis Island.
De belangrijkste reden voor Nederlanders om te emigreren was de landbouw crisis (mislukte oogsten van aardappels in 1845 en graan in 1846) de afscheiding van de Hervormde Protestanten van de 'Nederduits Gereformeerde Kerk'. De afgescheidenen voelden zich belemmerd in de uitoefening van hun godsdienst en trachtten godsdienst vrijheid te vinden in Amerika.
De hoge voedselprijzen en het overschot aan mankracht met daardoor lage lonen in combinatie met relatief hoge belastingen was de aanleiding voor velen om naar de "nieuwe wereld' te vertrekken, extra gestimuleerd door de kerken.

Het verhaal van Pieter Leenhouts (1780):

Dit is een brief geschreven door Pieter Leenhouts aan verschillende achterblijvende leden van de familie. De brief is geschreven spoedig na aankomst in Wisconsin.  

Milwaukee, 25 September 1848
Beste familie:

Het heeft de Heer behaagd om ons een plaats te wijzen om hier in Amerika te leven. We zijn van plan Michigan op de 7e te verlaten en we dachten dat het goed zou zijn om een paar dagen rust te nemen. Het behaagde de Heer ook om het zo te regelen dat toen we de boot verlieten we enkele landslieden ontmoetten waar we aan voorgesteld werden en die een huis voor ons hadden echter zonder ramen en deuren. In dit huis mochten we met z'n achttienen wonen voor $3 per week en hier zijn we sinds die tijd.

Gedurende die tijd hadden we de gelegenheid om ons vertrouwd te maken met het vervoer omdat we altijd van plan waren om naar Michigan te gaan. We zijn voorgesteld aan J. de Vos die vroeger in Breskens woonde en die een zoon heeft die goed Engels spreekt en waarvan we dus goed gebruik konden maken. Hij raadde ons aan om uit te zien naar bosgrond waar we gebruik van kunnen maken. Echter, we hebben onze plannen hierover veranderd in verband met de moeilijke en onbegaanbare wegen en we hebben definitief besloten om naar Michigan te gaan.

Kort geleden hebben we bezoek gehad van een landgenoot Jacob Verdouw die in Amerika helpt in oogsttijd. Hij vertelde ons dat zijn baas van plan was om zijn boerderij te verkopen, bestaande uit 200 acres (4046 m2) waarvan 80 acres bosland en 120 acres prairie en weiland en waarvan 40 acres te bewerken zijn en geschikt voor tarwe, haver, mais, witte bonen en aardappelen; de aardappelen echter zijn bedorven door vuiligheid en daarom heb ik zo voorzichtig mogelijk het land bekeken om ondanks dat de prijs redelijk lijkt we toch niet de kans overschatten dat onze hele familie de gelegenheid moet hebben om met de zegen van de Heer een aangenaam verblijf te hebben. De prijs is gemiddeld $14 per acre en dat is inclusief alle vee en gereedschappen behalve zijn paarden en wagen.

Ik heb veel gekocht in Milwaukee bij Holland Hill voor Izak Mersseman zoals 54 palen en een onderkomen waar Levina Leenhouts nu woont. Dat is dichtbij en zij is van plan om een huis te bouwen voor haarzelf.

Ik kan jullie veel schrijven over de grote reis die we gemaakt hebben maar ik stel dat even uit tot de toekomst, hopende dat de Heer het behaagt om ons verder te laten leven in goede gezondheid omdat we allemaal veel hebben meegemaakt. Kornelis is erg ziek geweest en Jannis die nu al in Michigan is, is doodziek geweest waarover we 27 augustus door Mr. Houtkamp zijn ingelicht en die ons vertelde dat zijn toestand zorgelijk was. Maar de dokters hebben enige verandering geconstateerd in zijn ziekte zodat er enige hoop op herstel is. Daarop is Susanna op 3 september met Houtkamp meegegaan en ze heeft beloofd dat als hij geen tekenen van verbetering zou geven ze ons een bericht zou sturen per expresse en dat in geval we geen nieuws zouden horen we maar van verbetering in zijn conditie moeten uitgaan. Bijgevolg hebben we enige garantie van verbetering omdat we geen bericht gehad hebben. Mijn vrouw is ook zwak en we hebben allemaal af en toe last van verkoudheid en koorts en iedereen moet erg voorzichtig zijn in verband met de verandering van lucht, voedsel en drinken. Ik wil jullie ook laten weten dat Abraham met Houtkamp is meegekomen en dat Pieter bij Jannis is gebleven. Ik denk dat ik jullie een kort inzicht heb gegeven in de siuatie waarin we nu leven. We verlangen erg om wat nieuws van onze dierbare familieleden en vrienden te krijgen en om te horen hoe alles gaat in ons geliefd vaderland omdat we hier in Amerika erg verontrustend nieuws horen dat de handel stil ligt behalve de emigranten die hier per scheepslading naar toe komen zodat velen geen werk vinden en niet weten hoe ze de winter moeten doorkomen. We zijn zeer benieuwd om nieuws van onze naaste familieleden te ontvangen en van al onze goede vrienden in het bijzonder over hun lichaamelijke en geestelijke gezondheid en of sommige het tijdelijke met het eeuwige hebben verwisseld. Het zou voor ons erg fijn zijn als de Heer ons zou toestaan om elkaar hier eens te ontmoeten omdat het land om ons heen erg goed is en in de omgeving is veel land dat even goed is als het onze. Er is hier zelfs een klein huis te koop met een acre grond; een goed huis voor de prijs van $500 wat overeenkomt met 1350 guldens in Nederlands geld en het is gelegen op een kwartier afstand van ons huis. Wij hebben ook gehoord dat in deze omgeving er veel werk beschikbaar is en een ingehuurd man kan werk vinden en een leven beginnen omdat hij wat verdient met karweitjes of met paarden. Het kost maar $1 om een paard geheel te beslaan. Indien nodig kun je twee koeien houden omdat mijn weiland maar 15 minuten ver is. Echter, ik suggereer niet dat je moet komen, maar je moet er zeker over nadenken. Ik zou ook graag weten hoe de oogst is opgekomen en wat de prijs was van het graan en het een en ander over het buitenhuis Luisleeren, wat je er ook van weet.

Ik moet nu stoppen. Wij sturen onze groeten naar jou en de jouwen en blijven in afwachting om een brief van onze dierbaren te ontvangen. Moge de Heer ons gezondheid, vrede, geloof en naastenliefde schenken door het Heilige geloof voor de zaak van Zijn grote naam. Wij hebben het genoegen om jullie respectvolle dienaren te blijven.

-Pieter Leenhouts en Janna Haartsen

Bestemmingen van de Leenhouts emigranten

De Leenhouts emigranten vestigden zich in verschillende staten in Amerika. Zo ver ik na kon gaan zijn ze in de volgende staten en gebieden terechtgekomen in de periode 1848 - 1912. Later zijn sommige naar andere bestemmingen in de Verenigde Staten of Canada getrokken.
 
Michigan tussen Grand Rapids en Kalamazoo
Wisconsin Milwaukee en ten noorden daarvan
New York Rochester en Wayne County
Iowa noordwest
Minnesota
tot nu toe onbekend alle Leenhouts'en waarvan de bestemming niet bekend is


Michigan
 

Land Patent Description van William Leenhouts (1831 - 1906)
bron Bureau of Land Management, Eastern States, General Land Office, USA
klik op de afbeelding om deze te vergroten		 In het bijzonder waren het de afgescheidenen (separatisten) die een sterke motivatie hadden om te emigreren. Hun bijeenkomsten waren niet langer toegestaan en als ze dat illegaal toch deden konden ze hoge boetes verwachten. Dit resulteerde in een massale emigratie van kerkleiders en afgescheidenen. Veel daarvan kwamen in Michigan en vestigden zich in plaatsen als Holland en Zeeland, ruwweg in het gebied tussen Grand Rapids en Kalamazoo. Soms werden deze plaatsen gesticht door vroege emigranten. Sommige kochten land en begonnen een boerderij. Kijk eens naar de 'Land Patent Description' van William Leenhouts, die 80 acres in Ottawa County, MI kocht in 1857. De 'Land Patent Description' beschrijft de juiste loatie van het gekochte land.
.
Tenminste de volgende families vestigden zich in Michigan:

Wisconsin
Het gebied rond Milwaukee had een hoop te bieden. Goede kwaliteit land, grote bossen en Lake Michigan waren zeer aantrekkelijk als vestigingsplaats voor immigranten. Groeiende steden zoals Milwaukee waren een potentiele markt voor landbouwproducten en hout. Publicaties probeerden Europeanen naar de staat Wisconsin te lokken. Pieter Leenhouts en zijn vrouw en kinderen vestigden zich hier (zie de brief hierboven).

Tenminste de volgende families vestigden zich in Wisconsin:

New York
Vroeg in 1840 vestigden zich al Hollandse families in dit gebied. Zij stimuleerden afgescheidenen om naar Wayne County te komen. Zij vestigden zich oost van Rochester om er te boeren of landbouw te bedrijven (fruit).

Tenminste de volgende families vestigden zich in de Staat New York:

Iowa
De kolonisatie van het noordwesten van Iowa begon rond 1870. De aanleg van de Chicago, Milwaukee en St. Paul Railroad stimuleerde de vestiging van kolonisten tussen 1884 en 1890. De spoorwegmaatschappij bouwde een dorp in 1879, genaamd Rock Valley. De ontwikkelingen in the States leken erg intressant voor Nederlanders. Zij investeerden zelfs in de ontwikkelingen of probeerden mede-eigenaar te worden.

Tenminste de volgende families vestigden zich in Iowa:

Minnesota
 
 

Land Patent Description 1858 van Isaac Leenhouts
(Er zijn 2 Isaac Leenhouts (geboren 1839 en 1834) 
geemigreerd naar USA. Degene van dit document is 
niet precies bekend)
bron Bureau of Land Management,
Eastern States, General Land Office, USA

cklik op de afbeelding om deze te vergroten
Land Patent Description 1882 van Peter Leenhouts
(Er zijn 3 Peter of Pieter Leenhouts (geboren 1833, 1839 
en 1854) geemigreerd of geboren in USA. Degene van dit document is 
niet precies bekend) 
bron Bureau of Land Management,
Eastern States, General Land Office, USA

klik op de afbeelding om deze te vergroten
Goede nieuwe landbouwgrond voor een redelijke prijs stimuleerde vele kolonisten om te verhuizen naar het midden-westen. Reeds in 1858  kocht Isaac Leenhouts bijna152 acres land in Rice County, later, in 1882, kocht Peter Leenhouts 120 acres in Nobles County.

Er zijn niet direct Leenhouts'en bekend die rechtstreeks naar Minnesota emigreerden.


 

Onbekend op dit moment

Tenslotte zijn er families die zich in de Verenigde Staten vestigden waarvan de staat of de plaats van vestiging op dit moment onbekend is. Het betreft:

Maar er waren ook emigranten die terugkwamen naar Nederland (voor een huwelijk of teleurgesteld).
© 2004 Wim van der Heijden